Tiêu hóa

Nguyên nhân hình thành sỏi túi mật và các yếu tố ảnh hưởng

Sỏi túi mật là một bệnh lý phổ biến ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa, gây ra nhiều triệu chứng khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin về các nguyên nhân hình thành sỏi túi mật, giúp bạn hiểu rõ hơn về căn bệnh này và có biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

Sỏi túi mật là gì?

Sỏi túi mật là những viên cứng hình thành trong túi mật, một cơ quan nhỏ nằm dưới gan có chức năng chứa mật giúp tiêu hóa chất béo. Sỏi mật có thể có kích thước từ vài milimet đến vài centimet, và có thể xuất hiện đơn lẻ hoặc nhiều viên. Có hai loại sỏi túi mật chính:

  • Sỏi cholesterol: Loại sỏi này chiếm đa số, hình thành từ cholesterol dư thừa trong dịch mật.
  • Sỏi sắc tố: Loại sỏi này hình thành từ bilirubin, một chất được tạo ra khi gan phá vỡ tế bào hồng cầu.

Sỏi túi mật có thể không gây ra triệu chứng nào. Tuy nhiên, khi sỏi mật di chuyển và chặn ống mật, nó có thể dẫn đến các triệu chứng sau:

  • Đau bụng: Đau dữ dội ở phần trên bên phải bụng, có thể lan ra vai hoặc lưng.
  • Buồn nôn và nôn: Buồn nôn và nôn, đặc biệt sau khi ăn thức ăn nhiều dầu mỡ.
  • Chán ăn: Mất cảm giác ngon miệng.
  • Đầy hơi: Cảm giác đầy hơi và khó tiêu.
  • Sốt: Sốt có thể xảy ra nếu sỏi mật gây ra viêm túi mật.

Nguyên nhân hình thành sỏi túi mật

Cholesterol dư thừa:

Đây là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến sỏi túi mật, chiếm khoảng 80% trường hợp. Dịch mật được sản xuất bởi gan và lưu trữ trong túi mật. Dịch mật giúp tiêu hóa chất béo bằng cách nhũ hóa chúng, nghĩa là phân chia chúng thành các giọt nhỏ để enzyme tiêu hóa có thể hoạt động hiệu quả. Cholesterol là một thành phần của dịch mật, nhưng nó cần được hòa tan bởi các muối mật và phospholipid để không kết tinh.
Khi lượng cholesterol trong dịch mật cao hơn mức có thể hòa tan, nó sẽ kết tinh và tạo thành các tinh thể cholesterol. Những tinh thể này có thể kết hợp với các chất khác trong dịch mật, chẳng hạn như bilirubin và protein, để hình thành sỏi.

Một số yếu tố nguy cơ dẫn đến cholesterol dư thừa trong dịch mật bao gồm:

  • Chế độ ăn uống nhiều cholesterol và chất béo bão hòa
  • Béo phì
  • Giảm cân nhanh chóng
  • Một số bệnh lý như bệnh gan, bệnh Crohn

Mất cân bằng muối mật:

Muối mật đóng vai trò quan trọng trong việc hòa tan cholesterol trong dịch mật. Khi nồng độ muối mật thấp hoặc mất cân bằng, cholesterol có thể kết tinh và tạo thành sỏi. Có hai loại muối mật chính:

  • Muối mật sơ cấp: Được tổng hợp bởi gan.
  • Muối mật thứ cấp: Được tạo ra bởi vi khuẩn đường ruột.

Mất cân bằng muối mật có thể xảy ra do một số nguyên nhân:

  • Giảm bài tiết muối mật: Một số bệnh lý như xơ gan, bệnh Crohn, bệnh celiac có thể ảnh hưởng đến khả năng bài tiết muối mật của gan.
  • Tăng bài tiết muối mật: Một số loại thuốc như rifampicin có thể làm tăng bài tiết muối mật.
  • Thay đổi vi khuẩn đường ruột: Một số yếu tố như sử dụng kháng sinh, tiêu chảy có thể ảnh hưởng đến vi khuẩn đường ruột, dẫn đến giảm sản xuất muối mật thứ cấp.

Bilirubin dư thừa:

Bilirubin là một sắc tố mật màu vàng được tạo ra khi gan phá vỡ các tế bào hồng cầu già. Khi bilirubin dư thừa trong dịch mật, nó có thể kết hợp với các chất khác và tạo thành sỏi mật. Có hai loại sỏi mật chính liên quan đến bilirubin dư thừa:

  • Sỏi sắc tố nâu: Loại sỏi này phổ biến hơn, thường gặp ở người châu Á. Sỏi thường mềm và có màu nâu sẫm hoặc đen.
  • Sỏi sắc tố đen: Loại sỏi này ít phổ biến hơn, thường gặp ở những người có bệnh gan hoặc tan máu. Sỏi thường cứng và có màu đen.

Dưới đây là một số nguyên nhân chính dẫn đến bilirubin dư thừa:

  • Tăng phá hủy tế bào hồng cầu: Một số bệnh lý như tan máu bẩm sinh, thalassemia, và sốt rét có thể dẫn đến tăng phá hủy tế bào hồng cầu, làm tăng lượng bilirubin trong máu.
  • Bệnh gan: Các bệnh lý như xơ gan, viêm gan, và tắc nghẽn đường mật có thể ảnh hưởng đến khả năng bài tiết bilirubin của gan, dẫn đến bilirubin dư thừa.
  • Nhiễm trùng đường mật: Nhiễm trùng đường mật có thể gây viêm và tắc nghẽn đường mật, làm giảm khả năng bài tiết bilirubin.

Ngoài ra, một số yếu tố khác cũng có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi mật do bilirubin dư thừa, bao gồm:

  • Di truyền: Nếu bạn có người thân bị sỏi mật do bilirubin dư thừa, bạn có nguy cơ cao mắc bệnh hơn.
  • Chế độ ăn uống: Chế độ ăn uống ít chất xơ và nhiều cholesterol có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi.

Các yếu tố nguy cơ hình thành sỏi túi mật

Sỏi túi mật là một bệnh lý phổ biến, ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa và gây ra nhiều triệu chứng khó chịu. Hiểu rõ các yếu tố nguy cơ là bước đầu tiên để phòng ngừa hiệu quả và bảo vệ sức khỏe của bạn. Dưới đây là một số yếu tố nguy cơ chính:

  • Giới tính: Nữ giới có nguy cơ mắc sỏi túi mật cao hơn nam giới. Lý do cho điều này chưa được xác định rõ ràng, nhưng có thể liên quan đến hormone sinh dục nữ và sự khác biệt về chuyển hóa cholesterol.
  • Tuổi tác: Nguy cơ mắc sỏi túi mật tăng lên theo độ tuổi. Sau tuổi 40, nguy cơ mắc bệnh tăng cao hơn đáng kể.
  • Béo phì: Thừa cân hoặc béo phì là một yếu tố nguy cơ quan trọng của sỏi túi mật. Người béo phì có nhiều khả năng bị cholesterol cao trong dịch mật, dẫn đến hình thành sỏi.
  • Chế độ ăn uống: Ăn nhiều cholesterol, chất béo bão hòa và ít chất xơ có thể làm tăng nguy cơ mắc sỏi túi mật. Chế độ ăn uống lành mạnh với nhiều trái cây, rau và ngũ cốc nguyên hạt có thể giúp giảm nguy cơ.
  • Tiền sử gia đình: Nếu bạn có người thân bị sỏi túi mật, bạn có nguy cơ cao mắc bệnh hơn. Điều này có thể do di truyền hoặc do các yếu tố môi trường chung.
  • Bệnh lý: Một số bệnh lý có thể làm tăng nguy cơ mắc sỏi túi mật, bao gồm:
    • Xơ gan
    • Bệnh Crohn
    • Rối loạn lipid máu
    • Bệnh celiac
    • Thuốc: Sử dụng một số loại thuốc, chẳng hạn như thuốc tránh thai hoặc liệu pháp thay thế hormone, có thể làm tăng nguy cơ mắc sỏi túi mật.

Sỏi túi mật là một bệnh lý phổ biến ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa và gây ra nhiều triệu chứng khó chịu. Hiểu rõ nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ là bước đầu tiên để phòng ngừa hiệu quả và bảo vệ sức khỏe của bạn. Bằng cách thực hiện những biện pháp phòng ngừa đơn giản này, bạn có thể giảm thiểu nguy cơ mắc sỏi túi mật và bảo vệ sức khỏe của bản thân.

Lưu ý: Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo. Để có được thông tin chính xác và phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.

 

⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm và tham gia các nền tảng để cập nhật và trao đổi thêm những thông tin – tình trạng sức khỏe cùng cộng đồng và bác sĩ chuyên khoa tại.

Bỏ phiếu