Thoát vị đĩa đệm (Disc herniation): Khái niệm, nguyên nhân và triệu chứng

Thoát vị đĩa đệm (Disc herniation) là tình trạng nhân nhầy bên trong đĩa đệm thoát ra khỏi vị trí bình thường, chèn ép lên các rễ thần kinh hoặc tủy sống. Đây là một trong những bệnh lý về cột sống phổ biến nhất, có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng phổ biến nhất ở độ tuổi từ 30 đến 50. Thoát vị đĩa đệm có thể xảy ra ở bất kỳ vị trí nào trên cột sống, nhưng thường gặp nhất ở cột sống thắt lưng (lưng dưới) và cột sống cổ.

Cấu tạo của đĩa đệm

Đĩa đệm là một cấu trúc giống như miếng đệm nằm giữa các đốt sống. Nó có chức năng giảm xóc và giúp cột sống di chuyển linh hoạt. Đĩa đệm được cấu tạo từ hai thành phần chính là vòng sợi và nhân nhầy.

• Vòng sợi là lớp ngoài cùng của đĩa đệm, được tạo thành từ các sợi collagen xếp chồng lên nhau. Vòng sợi có tác dụng giữ cho nhân nhầy ở vị trí cố định.
• Nhân nhầy là phần mềm, nằm ở trung tâm của đĩa đệm. Nhân nhầy có tác dụng giảm xóc và giúp cột sống di chuyển linh hoạt.

Đĩa đệm có thể bị tổn thương do nhiều nguyên nhân, bao gồm:

• Chấn thương
• Lão hóa
• Thừa cân, béo phì
• Thường xuyên làm việc nặng, sai tư thế
• Thường xuyên ngồi nhiều, đứng lâu
• Các bệnh lý tự miễn

Khi đĩa đệm bị tổn thương, nhân nhầy có thể thoát ra khỏi vị trí bình thường, chèn ép lên các rễ thần kinh hoặc tủy sống. Điều này có thể gây ra các cơn đau, tê bì, yếu ở chân, tay, thậm chí có thể dẫn đến mất cảm giác ở chân, tay.

Chức năng của đĩa đệm

Đĩa đệm là một cấu trúc hình đĩa nằm giữa các đốt sống của cột sống. Nó có hai chức năng chính là:

• Giảm xóc: Đĩa đệm có tác dụng hấp thụ lực tác động lên cột sống, giúp bảo vệ các đốt sống khỏi bị tổn thương.
• Giúp cột sống di chuyển linh hoạt: Đĩa đệm giúp cột sống có thể uốn cong, xoay và di chuyển linh hoạt.

Đĩa đệm được cấu tạo từ hai thành phần chính là vòng sợi và nhân nhầy. Vòng sợi là lớp ngoài cùng của đĩa đệm, được tạo thành từ các sợi collagen xếp chồng lên nhau. Vòng sợi có tác dụng giữ cho nhân nhầy ở vị trí cố định. Nhân nhầy là phần mềm, nằm ở trung tâm của đĩa đệm. Nhân nhầy có tác dụng giảm xóc và giúp cột sống di chuyển linh hoạt.

Nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm là tình trạng nhân nhầy bên trong đĩa đệm thoát ra khỏi vị trí bình thường, chèn ép lên các rễ thần kinh hoặc tủy sống. Có nhiều nguyên nhân gây thoát vị bao gồm:

• Chấn thương: Chấn thương cột sống, chẳng hạn như tai nạn giao thông, tai nạn lao động, hoặc ngã, có thể làm tổn thương đĩa đệm và dẫn đến thoát vị.
• Lão hóa: Theo thời gian, đĩa đệm sẽ bị thoái hóa, vòng sợi trở nên yếu đi và dễ bị rách
• Thừa cân, béo phì: Thừa cân, béo phì làm tăng áp lực lên cột sống
• Tư thế sai: Tư thế sai khi ngồi, đứng, đi lại, hoặc khi nâng vật nặng có thể làm tăng áp lực lên đĩa đệm và dẫn đến thoát vị.
• Các bệnh lý tự miễn: Các bệnh lý tự miễn, chẳng hạn như lupus, viêm khớp dạng thấp,

Ngoài ra, một số yếu tố khác cũng có thể làm tăng nguy cơ chẳng hạn như:

• Có tiền sử gia đình bị thoát vị đĩa đệm
• Thường xuyên vận động mạnh
• Thường xuyên ngồi nhiều, đứng lâu

Triệu chứng của thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm là tình trạng nhân nhầy bên trong đĩa đệm thoát ra khỏi vị trí bình thường, chèn ép lên các rễ thần kinh hoặc tủy sống. Các triệu chứng của thoát vị đĩa đệm có thể khác nhau tùy thuộc vào vị trí đĩa đệm bị thoát vị. Tuy nhiên, một số triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Đau: Đau là triệu chứng phổ biến nhất của thoát vị đĩa đệm. Cơn đau thường xuất hiện ở vùng lưng hoặc cổ, có thể lan xuống chân, tay. Cơn đau thường dữ dội, đặc biệt khi vận động hoặc thay đổi tư thế.
• Tê bì, yếu: Tê bì, yếu là những triệu chứng thường gặp ở chân, tay của người bị thoát vị đĩa đệm. Tê bì, yếu có thể khiến người bệnh khó cử động, đi lại.
• Khó vận động: Thoát vị đĩa đệm có thể khiến người bệnh khó vận động, đi lại. Người bệnh có thể cảm thấy đau đớn, khó khăn khi thực hiện các động tác đơn giản như xoay người, cúi xuống, hoặc đứng lên.
• Mất cảm giác: Trong trường hợp nặng, thoát vị đĩa đệm có thể dẫn đến mất cảm giác ở chân, tay. Mất cảm giác có thể khiến người bệnh không thể cảm nhận được cảm giác ở chân, tay, thậm chí có thể dẫn đến mất khả năng kiểm soát bàng quang, ruột.

Ngoài ra, thoát vị đĩa đệm cũng có thể gây ra một số triệu chứng khác, chẳng hạn như:

• Nóng rát
• Sưng
• Chảy mồ hôi
• Khó thở

Nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng nào của thoát vị đĩa đệm, hãy đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Các loại thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm có thể được phân loại theo vị trí, mức độ nghiêm trọng và các triệu chứng.

Phân loại theo vị trí

Thoát vị đĩa đệm có thể xảy ra ở bất kỳ vị trí nào trên cột sống, nhưng thường gặp nhất ở cột sống thắt lưng (lưng dưới) và cột sống cổ.

• Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng: Đây là loại thoát vị đĩa đệm phổ biến nhất, chiếm khoảng 90% các trường hợp thoát vị đĩa đệm. Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng có thể gây ra các triệu chứng như đau lưng, tê bì, yếu ở chân, khó đi lại,…
• Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ: Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ có thể gây ra các triệu chứng như đau cổ, tê bì, yếu ở tay, khó cầm nắm,…
• Thoát vị đĩa đệm cột sống ngực: Thoát vị đĩa đệm cột sống ngực ít gặp hơn, chiếm khoảng 10% các trường hợp thoát vị đĩa đệm. Thoát vị đĩa đệm cột sống ngực có thể gây ra các triệu chứng như đau ngực, tê bì, yếu ở cánh tay, khó thở,…

Phân loại theo mức độ nghiêm trọng

Thoát vị đĩa đệm có thể được chia thành 4 mức độ dựa trên mức độ chèn ép lên dây thần kinh hoặc tủy sống:

• Mức độ 1: Đây là mức độ nhẹ nhất của thoát vị đĩa đệm. Nhân nhầy chỉ thoát ra một phần khỏi vị trí bình thường và không gây chèn ép đáng kể lên dây thần kinh hoặc tủy sống.
• Mức độ 2: Nhân nhầy thoát ra khỏi vị trí bình thường nhiều hơn và gây chèn ép nhẹ lên dây thần kinh hoặc tủy sống.
• Mức độ 3: Nhân nhầy thoát ra khỏi vị trí bình thường hoàn toàn và gây chèn ép vừa phải lên dây thần kinh hoặc tủy sống.
• Mức độ 4: Nhân nhầy thoát ra khỏi vị trí bình thường và gây chèn ép nặng lên dây thần kinh hoặc tủy sống.

Phân loại theo triệu chứng

Thoát vị đĩa đệm cũng có thể được phân loại dựa trên các triệu chứng mà bệnh nhân gặp phải.

• Thoát vị đĩa đệm chèn ép rễ thần kinh: Đây là loại thoát vị đĩa đệm phổ biến nhất. Nhân nhầy thoát ra khỏi vị trí bình thường và chèn ép lên một hoặc nhiều rễ thần kinh. Điều này có thể gây ra các triệu chứng như đau, tê bì, yếu ở chân, tay,…
• Thoát vị đĩa đệm chèn ép tủy sống: Đây là loại thoát vị đĩa đệm nghiêm trọng. Nhân nhầy thoát ra khỏi vị trí bình thường và chèn ép lên tủy sống. Điều này có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng như đau, tê bì, yếu ở chân, tay, thậm chí có thể dẫn đến mất cảm giác, mất khả năng kiểm soát bàng quang, ruột,…