Tiêu chảy (Diarrhea): Nguyên nhân, biện pháp khắc phục tại nhà và trường hợp cần đi khám

Tiêu chảy là tình trạng khi người bệnh thường có số lần đi ngoài phân nhiều hơn so với bình thường và phân có dạng lỏng hoặc nước. Triệu chứng của tiêu chảy bao gồm việc thường xuyên đi ngoài phân, cảm giác cần đi ngoài gấp, phân lỏng, nước và màu sắc phân thay đổi. Tiêu chảy có thể đi kèm với các triệu chứng khác như đau bụng, buồn nôn, mệt mỏi và mất nước.

Bị tiêu chảy do những nguyên nhân nào?

Tiêu chảy có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:

• Nhiễm khuẩn: Phổ biến nhất là viêm nhiễm đường tiêu hóa do vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng gây ra. Các ví dụ bao gồm viêm ruột do Escherichia coli (E. coli), viêm đại tràng do Rotavirus, viêm đại tràng cấp tính do Salmonella, và viêm ruột do Norovirus.
• Dị ứng thực phẩm: Tiêu chảy có thể xuất hiện sau khi tiếp xúc với thực phẩm gây dị ứng hoặc kích thích ruột như sữa, lúa mì (người bị celiac), hải sản, đậu nành, vv.
• Viêm loét ruột: Tình trạng gây viêm loét trong ruột hoặc dạ dày cũng có thể là nguyên nhân.
• Sử dụng thuốc: Một số loại thuốc như kháng sinh, thuốc chống viêm không steroid (NSAID), hoặc thuốc chữa bệnh tim có thể gây ra tiêu chảy là một phản ứng phụ.
• Dấu hiệu của bệnh khác: Tiêu chảy có thể là dấu hiệu của nhiều bệnh khác nhau như bệnh tự miễn, hội chứng ruột kích thích, viêm đại tràng và nhiều căn bệnh khác.
• Tiếp xúc với chất độc hại: Đôi khi tiếp xúc với chất độc, kim loại nặng, hoặc các chất gây độc khác có thể gây ra tình trạng tình trạng này.
• Stress và tâm lý: Tình trạng tinh thần, căng thẳng tâm lý và lo lắng cũng có thể ảnh hưởng đến hoạt động ruột và gây ra tiêu chảy.
• Thay đổi trong chế độ ăn uống: Sự thay đổi đột ngột trong chế độ ăn uống, đặc biệt là việc tiêu thụ thực phẩm nhiều chất xơ hoặc thực phẩm chưa từng tiếp xúc trước đây, có thể gây ra tiêu chảy.
• Nhiệt độ và môi trường: Tiêu chảy có thể do nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp, nước uống không an toàn hoặc môi trường vệ sinh kém.
• Bệnh nội tiết: Một số bệnh nội tiết như tiểu đường, bệnh tăng tiền liệt, và bệnh tăng chức năng tuyến giáp có thể gây ra tình trạng này.

Làm thế nào để xác định xem tiêu chảy là nguyên nhân do bệnh gì?

Tiêu chảy có thể kéo dài trong bao lâu?

Thời gian mà triệu chứng tiêu chảy kéo dài có thể thay đổi tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra, cơ địa cá nhân và việc điều trị. Tuy nhiên, thường thì triệu chứng kéo dài có thể kéo từ vài ngày đến một vài tuần. Dưới đây là một số thời gian tham khảo cho tiêu chảy kéo dài:

• Do viêm: Đây là loại tiêu chảy kéo dài trong khoảng một tuần. Thường do nhiễm khuẩn, viêm loét hoặc dị ứng thực phẩm gây ra.
• Do nhiễm khuẩn đường tiêu hóa: Một số nhiễm khuẩn đường tiêu hóa có thể kéo dài từ vài ngày đến một tuần, tùy thuộc vào loại khuẩn, sức kháng của cơ thể và liệu trình điều trị.
• Do bệnh viêm loét ruột và dạ dày (IBD): Trong trường hợp IBD như viêm đại tràng, tiêu chảy có thể kéo dài trong một thời gian dài, thậm chí cả tháng hoặc nhiều tháng.
• Do dị ứng thực phẩm: Triệu chứng tiêu chảy do dị ứng thực phẩm có thể kéo dài trong vài ngày, nhưng nếu tiếp tục tiếp xúc với thực phẩm gây dị ứng, triệu chứng có thể duy trì.
• Tiêu chảy mạn tính: Tiêu chảy được xem là mạn tính nếu kéo dài từ 4 tuần trở lên. Nguyên nhân gây ra tiêu chảy mạn tính có thể liên quan đến các vấn đề sức khỏe lâu dài như IBD, hội chứng ruột kích thích, bệnh viêm loét ruột, hoặc những thay đổi trong cơ địa ruột.

Những biến chứng có thể xảy ra của tiêu chảy

Tiêu chảy, đặc biệt là trong trường hợp nghiêm trọng hoặc kéo dài, có thể gây ra một số biến chứng và tình trạng nguy hiểm cho sức khỏe. Dưới đây là một số biến chứng có thể xảy ra khi bạn bị tiêu chảy:

• Mất nước và điện giải: Tiêu chảy có thể gây mất nước và các khoáng chất cần thiết như natri, kali, và clorua. Điều này có thể dẫn đến tình trạng mất cân bằng điện giải, gây ra mệt mỏi, co giật, tăng nhịp tim và thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.
• Suy dinh dưỡng: Tiêu chảy kéo dài có thể gây ra suy dinh dưỡng do cơ thể không hấp thụ đủ dưỡng chất từ thực phẩm.
• Suy kiệt: Nếu tiêu chảy kéo dài, cơ thể có thể trở nên suy kiệt, làm yếu cơ và gây ra tình trạng mệt mỏi nghiêm trọng.
• Nhiễm trùng huyết: Trong trường hợp tiêu chảy do nhiễm khuẩn, vi khuẩn hoặc virus có thể lây lan qua máu và gây ra nhiễm trùng huyết, một tình trạng rất nguy hiểm.
• Suy tim: Mất nước và tăng nhịp tim liên quan đến tiêu chảy kéo dài có thể gây ra tình trạng suy tim.
• Hậu quả tâm lý: Tiêu chảy kéo dài có thể gây ra tình trạng lo âu, căng thẳng tâm lý và ảnh hưởng đến tinh thần.
• Tăng nguy cơ nhiễm trùng: Cơ thể yếu đuối do tiêu chảy có thể dễ dàng bị nhiễm trùng từ môi trường hoặc thực phẩm.

Cách điều trị tiêu chảy tại nhà là gì?

Dưới đây là một số cách điều trị tiêu chảy tại nhà để giảm nhẹ triệu chứng và nguy cơ biến chứng:

• Bổ sung nước: Uống nhiều nước để bổ sung lượng nước mất đi do tiêu chảy. Bạn cũng có thể uống các nước giải khát điện giải chứa chất điện giải cần thiết như natri, kali và clorua.
• Uống nước gạo: Nước gạo được cho là có khả năng giúp cải thiện triệu chứng tiêu chảy. Đổ một ít gạo vào nước, khuấy đều và lọc nước gạo ra để uống.
• Giữ chế độ ăn uống nhẹ nhàng: Tránh thực phẩm nặng, dầu mỡ và các thức ăn khó tiêu. Chọn ăn thực phẩm dễ tiêu hóa như cơm trắng, chuối, lúa mạch, cháo gạo, và thịt trắng không mỡ.
• Hạn chế các chất kích thích ruột: Tránh cafein, đồ uống có cồn, thực phẩm chứa chất tạo màu và chất bảo quản, cũng như các thực phẩm kích thích ruột như hành tây, tỏi, ớt.
• Nghỉ ngơi: Đảm bảo cơ thể được nghỉ ngơi đủ để phục hồi.
• Chăm sóc vệ sinh cá nhân: Đảm bảo vệ sinh cá nhân kỹ lưỡng để tránh lây lan nhiễm khuẩn.
• Dùng probiotics: Các sản phẩm chứa probiotics (vi sinh vật có lợi) có thể giúp cân bằng hệ vi sinh đường tiêu hóa.
• Tránh tự ý sử dụng kháng sinh: Kháng sinh chỉ nên được sử dụng theo hướng dẫn của bác sĩ, không nên tự ý sử dụng để trị tiêu chảy.

Có thể dùng các loại thuốc nào để giảm triệu chứng tiêu chảy?

Có một số loại thuốc có thể được sử dụng để giảm triệu chứng tiêu chảy, nhưng bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng để đảm bảo rằng chúng phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn. Dưới đây là một số loại thuốc phổ biến được sử dụng để điều trị tiêu chảy:

• Loperamide: Đây là một loại thuốc chống tiêu chảy không kê đơn, hoạt động bằng cách làm chậm quá trình chuyển phân trong đường tiêu hóa, giúp làm dày phân và giảm tần số đi ngoài. Tuy nhiên, cần thận trọng khi sử dụng nếu có dấu hiệu nhiễm khuẩn.
• Attapulgite: Đây là một loại khoáng chất tổng hợp có tác dụng làm đặc phân và hấp thụ các độc tố trong đường tiêu hóa.
• Bismuth subsalicylate: Loại thuốc này có tác dụng chống vi khuẩn và làm giảm viêm nhiễm trong đường tiêu hóa. Nó cũng có khả năng giảm tình trạng nôn mửa.
• Probiotics: Vi sinh vật có lợi trong các sản phẩm probiotics có thể giúp cân bằng hệ vi sinh đường tiêu hóa, giảm triệu chứng tiêu chảy và cải thiện sức đề kháng của cơ thể.
• Kháng sinh – Antibiotics (trong trường hợp nhiễm khuẩn nghiêm trọng): Nếu tiêu chảy được gây ra bởi một nhiễm khuẩn nghiêm trọng, bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng sinh để điều trị nhiễm khuẩn.
• Thiazide antidiarrheal drugs: Như diphenoxylate và atropine sulfate (Lomotil), hoạt động như một chất chống tiêu chảy bằng cách ức chế hoạt động ruột.

Nhớ rằng việc sử dụng thuốc cần được hướng dẫn bởi bác sĩ hoặc nhà chuyên môn y tế. Việc dùng thuốc không phù hợp hoặc tự ý sử dụng có thể gây hại và làm tăng nguy cơ biến chứng.

Cần hạn chế ăn uống những thực phẩm gì khi bị tiêu chảy?

Khi bị tiêu chảy, bạn nên hạn chế ăn uống một số thực phẩm có thể làm tăng tình trạng tiêu chảy hoặc gây kích thích ruột. Dưới đây là một số loại thực phẩm nên hạn chế khi bị tiêu chảy:

• Thực phẩm nhiều dầu mỡ: Thực phẩm chứa nhiều dầu mỡ có thể làm tăng khả năng kích thích ruột và gây ra tiêu chảy.
• Sữa và sản phẩm từ sữa: Đối với một số người, tiêu chảy có thể là triệu chứng của dị ứng sữa hoặc không dung nạp lactose. Hạn chế sữa và sản phẩm từ sữa như sữa chua, kem, để xem có cải thiện triệu chứng hay không.
• Thức ăn có chất kích thích: Tránh thực phẩm có khả năng kích thích ruột như hành tây, tỏi, ớt, cà chua.
• Cafein và đồ uống có cồn: Caffeine trong cà phê, trà, và cồn trong đồ uống có thể kích thích ruột và làm tăng tình trạng tiêu chảy.
• Thực phẩm có chất tạo màu và chất bảo quản: Một số loại thực phẩm chứa chất tạo màu và chất bảo quản có thể gây kích thích ruột.
• Thức ăn chứa xơ thô: Dù xơ thô quan trọng cho tiêu hóa, nhưng khi bị tiêu chảy, nên hạn chế ăn thực phẩm chứa nhiều xơ thô như rau cải, bắp cải, hành tây.
• Thực phẩm giàu đường: Thức ăn giàu đường có thể gây tăng tình trạng tiêu chảy.
• Thực phẩm có khả năng gây dị ứng: Tránh thực phẩm có thể gây dị ứng hoặc kích thích tăng triệu chứng tiêu chảy.
• Thực phẩm khó tiêu hóa: Hạn chế thực phẩm khó tiêu hóa như thịt đỏ nhiều mỡ, thức ăn chiên, thức ăn nhiều gia vị.
• Thức ăn fast food: Thức ăn fast food thường chứa nhiều dầu mỡ và chất bảo quản có thể làm tăng triệu chứng tiêu chảy.

Hãy lắng nghe cơ thể và thử nghiệm với những thay đổi trong chế độ ăn uống để xem những thực phẩm nào phù hợp và giúp cải thiện triệu chứng của bạn.

Tiêu chảy ở trẻ em thường xảy ra do những nguyên nhân gì?

Tiêu chảy ở trẻ em có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Dưới đây là một số nguyên nhân thường gặp gây tiêu chảy ở trẻ em:

• Nhiễm khuẩn: Nhiễm khuẩn viêm nhiễm do vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng thường là nguyên nhân phổ biến gây ra tiêu chảy ở trẻ em. Ví dụ như nhiễm khuẩn rotavirus, norovirus, E. coli và Salmonella.
• Dị ứng thực phẩm: Trẻ em có thể phản ứng dị ứng thực phẩm sau khi tiếp xúc với thực phẩm gây dị ứng như sữa, trứng, đậu hủ, hạt, hải sản, và các loại thực phẩm khác.
• Nhiễm trùng đường tiêu hóa: Nhiễm trùng đường tiêu hóa bởi vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng có thể gây viêm loét và kích thích ruột, dẫn đến triệu chứng tiêu chảy.
• Thay đổi chế độ ăn uống: Sự thay đổi đột ngột trong chế độ ăn uống có thể ảnh hưởng đến tiêu hóa của trẻ, gây ra tiêu chảy.
• Stress và tâm lý: Các tình huống căng thẳng, lo âu, và stress có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa của trẻ, gây ra triệu chứng tiêu chảy.
• Tiếp xúc với người bệnh: Tiếp xúc với người khác bị tiêu chảy hoặc sống trong môi trường có nguy cơ nhiễm khuẩn cao có thể gây lây nhiễm.
• Hệ thống miễn dịch yếu: Trẻ em có hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn chỉnh, dễ dàng mắc các bệnh nhiễm khuẩn.
• Không dung nạp thực phẩm: Trẻ có thể phản ứng tiêu hóa không tốt với một số thức ăn như lúa mạch, lạc, đậu nành.
• Bệnh viêm loét ruột và dạ dày (IBD): Một số trẻ có thể mắc các bệnh viêm loét ruột và dạ dày, gây ra triệu chứng tiêu chảy mạn tính.

Vui lòng nhớ rằng nếu trẻ bạn bị tiêu chảy và triệu chứng kéo dài hoặc nghiêm trọng, bạn nên tìm sự tư vấn y tế từ bác sĩ để được kiểm tra và điều trị thích hợp.

Khi nào cần đi khám bác sĩ nếu tiêu chảy không giảm đi?

Nếu triệu chứng tiêu chảy không giảm đi sau một thời gian, có thể có một số dấu hiệu và tình huống mà bạn nên cân nhắc đi khám bác sĩ ngay lập tức. Dưới đây là một số tình huống mà bạn nên tới bác sĩ khi tiêu chảy không giảm đi:

• Mất nước nghiêm trọng: Nếu bạn cảm thấy mất nước nghiêm trọng, mệt mỏi, khô mắt, và không thể duy trì lượng nước cần thiết.
• Sốt cao: Nếu bạn có sốt cao kèm theo triệu chứng tiêu chảy, điều này có thể là dấu hiệu của một vấn đề nhiễm trùng nghiêm trọng
• Phân có máu hoặc nhầy: Nếu phân có màu đỏ tươi hoặc có dấu hiệu máu hoặc nhầy
• Triệu chứng kéo dài: Nếu tiêu chảy kéo dài trong hơn 2 ngày (48 giờ) mà không có sự cải thiện
• Triệu chứng nặng nề: Nếu bạn gặp những triệu chứng nặng như buồn mửa liên tục, đau bụng cực đoan, hoặc triệu chứng khác kèm theo
• Trẻ em và người già: Đối với trẻ em và người già, tiêu chảy có thể dẫn đến mất nước nhanh chóng và nguy hiểm.
• Bất kỳ dấu hiệu nguy hiểm nào: Nếu bạn cảm thấy lo lắng, không chắc chắn về triệu chứng hoặc có bất kỳ dấu hiệu nguy hiểm nào, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ để được tư vấn.

Lưu ý rằng việc tự chẩn đoán không nên thay thế cho tư vấn y tế chuyên nghiệp. Nếu bạn có bất kỳ lo lắng nào về tình trạng sức khỏe của mình, hãy tìm kiếm sự tư vấn từ bác sĩ để được kiểm tra và điều trị thích hợp.

⏩⏩ Mời quý vị và các bạn quan tâm và tham gia các nền tảng để cập nhật và trao đổi thêm những thông tin – tình trạng sức khỏe cùng cộng đồng và bác sĩ chuyên khoa tại.

• Youtube: Youtube.com/@suckhoeyte
• Facebook Page: Fb.com/suckhoeyte.com.vn/
• Facebook Group: Fb.com/536288528581514
• Tiktok: Tiktok.com/@suckhoeyte